09.02.2015


Bu fotoğraf Suşehir kasabasının yakınlarında Erzurum Ermenileri’nin Mezopotamya’ya doğru tehcirinden bir manzara sunuyor. Fotoğrafçı Avusturyalı biyolog Victor Pitchman’dır (1881-1956). Pitchman, Alman Hükümeti’nin emriyle, 1914 yılından Birinci Dünya Savaşı’nın sonuna kadar Erzurum’da dağ tümenleri kurmaktaydı, aynı zamanda Alman Genelkurmay için Yakın Doğu’da devam eden askeri operasyonları haritalamaktaydı. Batı Ermenistan’ın topraklarında gezip ve toplama çalışmaları yürütürken, Pitchman Ermeniler’in tehcir sahnelerini fotoğraflarını çekmeye başardı.

İlginçtir, ki V. Pitchman tarafından çekilmiş fotoğraflarda sürgün edilenler arasında erkekler görünmüyor: sadece kadınlar ve çocuklar. Ermeni erkeklerin çoğunluğu bu arada zaten öldürülmüşdü.

Erzurum vilayetinin Ermeni nufüsünün zoraki sürgün 1915 Temmuz ayın başlarında başladı. Tarihi kaynaklar ve hayatta kalanların anlatıkları Erzurum Ermenilerinin acımasız kaderini kanıtlıyorlar. Karin (Erzurum) şehrinden ve çevre köylerden yaklaşık 35-40 bin Ermeni, Derjan, Erznka (Erzincan), Sebastia (Sivas), hatta Der Zor çölüne sürgün edildi, bunlardan çok azı hayatta kalmayı başardı.

Sürgün edilenlerin çoğu sürgün yolunda katledildi: Erkekler gruplarla balta veya tüfek ile öldürüldü, kadınlar tecavüze edilip öldürüldüler, kalanlarsa verem, susuzlukç ya da çeşitli hastalıklardan yaşamlarını yitirdiler, tek başına ve çaresiz kalan çocuklar ve zayıflar ise kaçınılmaz ölüme mahkum edildiler.


“Ermeni kadınlar, çocuklar ve yaşlılar yanarak veya kılıçlarla katlediliyorlardı, nehirlerde boğuyorlardı, gruplarla halinde ateş ediliyorlardı, kayalardan derin derelere atıyorlardı. Açlıktan ve soğuktan ölmek üzere olanları acımasız işkenceye maruz bırakarak öldürüyorlardı.

Binlerce Ermeni sürgün hastalıklardan yolda ve kamplarda hayatlarını yitiriyorlardı: Erzurum ve Basen ovalarında yaşayan Ermeniler; kadınlar, çocuklar ve yaşlılar kendi köylerinden sürgün edilerek Mezopotamya’ya ulaşmak zorundaydılar”.

Max Erwin von Scheubner-Richter
1915’te Erzurum'da Alman Konsolos Yardımcısı

Fotoğrafın kaynağı: Doğa Tarihi Müzesi, Viyana, Avusturya
“ERMENİ SOYKIRIMI HAKKINDA 100 FOTOĞRAF HİKAYESİ” kitabından