19. yüzyılın başlarında Osmanlı çok katmanlı toplumda müzik-konser sistematik hayatı henüz oluşturmamıştı, profesyonel besteciler ve şarkçılar yokmuştu. Müzik alanında ulusal ve “gusan” sözlü müziği hükmetmişti.
Batı Ermeni gerçeklikte ilk müzik grupları 19. yüzyılın başlarında kompozitor ve orkestra şefi Karapet Papazyan’ın çabalarıyla oluşturmuş. O Constantinople Ermeni ilk tiyatro bandosu’nun örgütçüsü ve yönetmeniymiş. Constantinople müzik hayatta onun mevduatı ve şöhreti pek büyüktü. O Avrupa temsillerine Avrupa’lı müzisyenlerden itibaren bandoları yönetmek için davet edilmiş. Papazyan faaliyeti sayesinde toplumda müzik rolü oldukça yükselenmiş.
Müzik bilimleri yaygınlaşacak için müzik gazetesi kurulmuş. 1858’de ilk “Knar Arevelyan” gazetesi yayınlanmış. Bu inisyatifin ehemmiyeti tarihseldir. Osmanlı İmparatorluğu’nda ilk kez Avrupa notalarla müzik gazetesi yayınlanmış. Böyle Avrupa notaları yaygınlaştırmaya başlamış. 1861’de “Knar Haykakan” dergisi yayınlanmış. 1862’de Constantinople’de “Knar Haykakan” müzik teşkilatı kurulmuş. 1875’te Ermeni müzisyen Nikoğos Taşçyan kardeşi Hakob Taşçyan ile beraber yılda iki kez yayınan, piyano ve diğer müzik aletleri için yazılan doğu melodiler yaygınlaşan “Nvagk Osmanyan” gazetesi yayınlanmış.
Constantinople’de ilk operetler, operalar ve müzik tiyatrolar Batı Ermeniler’in çabalarıyla oluşturmuş. Bunlar bütün Yakın Doğu’da birincilerindendi ve onların ehemmiyeti tarihseldi. Bu işinde Tigran Çuhacyan’ın rolü pek büyüktü. İtalya’da tahsil ederek, T. Çuhacyan Osmanlı İmparatorluğu’nda senfonik, kamera ve opera müziğinin güç türleri, bando yazısını bilen ilk kompozitorlarındandı. Türk müzik kültüründe Çuhacyan’ın faaliyetinin ehemmiyeti hakkında Mahmud Rahib “O Türk müziği Avrupa sanatına gösteren ilk kompozitorlarındandı” yazdı.
Batı Ermenistan’da ve Osmanlı İmparatorluğu’nda Ermeni müzik hayatının aktifliği Ermeni çok yerleşim yerlerinde müzik grupları oluşturulmasına yardımcı olmuş. Ermeni okullarında müziği zorunlu ders oluyor. Pek çok üstün yetkinli müzikçiler meydana geldiler.
Batı Ermenistan’da müzikçilerden, bestecilerden ve öğretmenlerden başka müzik aletleri yapılan ünlü ustalar da varmış. Zil fabrikasının sahibi Kerovbe Zilcyan’ın (1830-1910) şöhreti bütün dünyayı tutu. Onun yapılan zilleri Avrupa’daki zillerinden daha çınlayan ve dayanaklıdılar. Zilcyanlar bütün dünyada türlü türlü sergiye katılmışlar ve ödül almışlar.
Birinci Dünya savaşı sırasında Jön Türk iktidarı tarafından örgütelenmiş ve yapılmış Ermeni soykırımı’nda Ermeni müziği de büyük kaybetmeler varmış. Ermeni soykırımı sırasında çok ünlü müzisyenler şehit düşmüşler, çok müzik grupları dağılmışlar.
Karin’da (Erzurum) Sanasaryan koleji bandosu, 1911
H. Tutuncyan'ın keman çalan bandosu, Batı Ermenistan, Konya, 1900'ler
Batı Ermenistan’da keman çalan bandosu, 1900
Sebastiya’da (Sivas) "Şehir" bandosu, 1900’ler
Sebastiya’da (Sivas) "Şehir" bandosu, 1900’ler
Pera’da kurulan Yesayan Ermeni Yetimhane bandosu, 1900’ler
Ayntap’ta kurulan Atenagan Ermeni Okulu’nun bandosu, 1880-1900 yılları arasında
Samatya’da kurulan Ermeni “Toni” Bandosu, 1880-1900 yılları arasında
Ayntap’ta kurulan Ermeni Öğrenimseverler bandosu, 1880-1900 yılları arasında
Kharbert’te Fransız koleji Ermeni keman çalan bandosu, 1914
Kharbert’te Fransız koleji Ermeni trompet çalan bandosu, 1900’ler
Kharbert’te Yeprat (Fırat) koleji bandosu, 1880-1910 yılları arasında
Sinanyan bandosu, 1861-1896
Kharbert’te Yeprat (Fırat) koleji bandosu, 1908
Project SAVE Archives
Adana’da Skaut bandosu, 1920
Adana’da Ermeni bandosu, 1920-1921
Adana’da Ermeni bandosu, 1902-1906
Adapazarı Milli bandosu, 1909
Smyrna’da “Knar” bandosu, 1909
Tigran Çuhacyan anıtı önünde Penklyan tiyatro grubu ve “Knar” bandosu, 1912
İzmit’te Fransız Aziz Barbara koleji Ermeni trompet çalan bandosu öğretmenlerle beraber, 1912
İzmit’te Fransız Aziz Barbara koleji Ermeni trompet çalan bandosu, 1912
Mezre’de Ermeni koleji bandosu, 1900’ler
Marzvan’da “Anatolya” koleji bandosu, 1909-1910
Bilecik’te Ermeni trompet çalan bandosu, 1911
Kum Kapı Ermeni “Knar” bandosu, 1910
Amasya’da Ermeni koleji trompet çalan bandosu, 1880-1900 yılları arasında
Samson'da Ermeni koleji bandosu
"Yeprat" bandosu
Tarson’da Aziz Polz kolejin bandosu, 1914, soldan sağa oturanlar; Hovh. Keoleyan, Harutyun Teyirmençyan, Petelyan, Ervand Nakkaşyan, Petros Tarakçyan. Soldan sağa ayaktakiler; Levon Nikoğosyan, bilinmez, E. Mkrtçyan, müzisyen Piere Prique, öğretmen Puol Nilson, Martiros Sargisyan, Theodore Hampeckitis. Yükarıdaki ayaktakiler; bilinmez, Vardivar Yapuçyan, Sedrak Yehanyan, Levon Mankoyan