05.08.2023


Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստուտն օրերս էլեկտրոնային տարբերակով ստացել է այնթապցի Հասրջյան (Հասըրճեան) գերդաստանի մասին պատմող տարաբնույթ նյութեր, որոնք խնամքով հավաքել, մշակել և մեզ է փոխանցել Սիմոն Հասրջյանը:

Տարիներ առաջ պրն Հասրջյանը տիկնոջ՝ Մարալի հետ միասին ձեռնամուխ է եղել իր գերդաստանի պատմության փաստագրման գործին և հետևողական հավաքչական աշխատանքի արդյունքում ի մի է բերել Հասրջյան ընտանիքի պատմությունը՝ սկսած 1830-ական թթ.-ից մինչև մեր օրերը: Դրանք լուսանկարներ են, փաստաթղթեր, ձեռագիր հուշագրություններ, ձայնագրություններ, տոհմածառ և այլն, որոնք արժեքավոր տեղեկություն են պարունակում Հայոց ցեղասպանության, Այնթապի հերոսամարտի, Հալեպում և այլ վայրերում հայ գաղթականների կյանքի մասին:

Ամուսինները խնամքով և մանրակրկիտ դասակարգել են բոլոր նյութերը. լուսանկարները թվագրված են, ունեն նկարագրություններ, ուղեկցող պատմություններ:

Սիմոն Հասրջյանն առանձնակի հոգածությամբ է դասակարգել հուշագրությունները. գրի է առել իր պապիկի և տատիկի՝ այնթապցի Սողոմոն Հասրջյանի (1887-1965) և Անիձա Ասլանյանի (Հասրջյան, 1880-1969) հուշերը: Տեսաձայնագրել է (2011 թ.) և գրի է առել իր մայրիկի՝ Նոյեմի Նահապետյանի (Հասրջյան, 1927-2011) հուշերը: Պահպանվել է Նոյեմի Նահապետյանի հոր՝ Նահապետ Նահապետյանի (1889-1979) ձեռագիր հուշագրությունը՝ գրված 1918 թ., օրագրության տեսքով: Ժամանակագրությունը սկսվում է 1918 թ. մարտի մեկից Դամասկոսում և ավարտվում է նույն թվականի սեպտեմբերի 19-ին, Սուդանում: Այս հուշագրությունում ներկայացված են Առաջին աշխարհամարտի տարիներին Դամասկոսից Սուդան ընկած հատվածում տեղի ունեցող իրադարձությունները, երբ իրենց բնօրրանից բռնի տեղահանված հայերի կենդանի մնացած փոքրիկ բեկորները հասնում էին այստեղ, որտեղ իրենց ազատագրական պայքարն էին ծավալում արաբները: Հայոց ցեղասպանության թանգարանին հանձնված փաթեթում կա սույն հուշագրության սկանավորված և մուտքագրված էլեկտրոնային տարբերակը, ինչպես նաև անգլերեն թարգմանությունը:

Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտը շնորհակալություն է հայտնում Սիմոն Հասրջյանին կատարած ահռելի աշխատանքի և այն թանգարանի հետ կիսելու պատրաստակամության համար: ՀՑԹԻ տնօրինությունն ակնկալում է, որ այս համագործակցությունն օրինակ կդառնա բոլոր նրանց համար, ովքեր քաջածանոթ են իրենց արմատներին, ունեն ընտանեկան հետաքրքիր պատմություններ, հուշագրություններ, լուսանկարներ, փաստաթղթեր և այլ մասունքներ Հայոց ցեղասպանության, կամ առհասարակ Արևմտյան Հայաստանի, Կիլիկիայի, Օսմանյան կայսրության որևէ հայաբնակ շրջանի մասին: Այդ մասունքները կարող են դառնալ հետագա հետազոտությունների և ցուցադրությունների անգնահատելի աղբյուր: Նման նյութերը մեծապես օգնում են ՀՑԹԻ կազմում գործող «Հայոց ցեղասպանության զոհերի ու վերապրողների փաստագրման և ուսումնասիրության բաժնի» աշխատակիցներին Հայոց ցեղասպանության զոհերի ու վերապրողների թվանշային շտեմարանի աստիճանական ձևավորման գործում։

Լուսանկարում՝ Հասրջյան գերդաստանի լուսանկար, 1927 թ.: 3-րդ շարքում, ձախից 6-րդը և 7-րդը՝ Սողոմոն և Անիձա Հասրջյաններ: