20.07.2022
2022 թ. հուլիսի 9-17-ը ամերիկյան «Genocide Education Project» կազմակերպությունը, Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի հետ համագործակցելով, կազմակերպել էր ամերիկացի ուսուցիչների վերապատրաստման դասընթացը: Ծրագրի համար ընտրվել էին 15 ուսուցիչներ ԱՄՆ Մասաչուսեթս, Ինդիանա, Վիսկոնսին, Թենեսի, Միսսուրի, Ալյասկա, Նյու Ջերսի, Փենսիլվանիա, Կոնեկտիկուտ, Կալիֆոռնիա, Օրեգոն, Միչիգան, Վիրջինիա, Նյու Յորք նահանգներից:
Տպավորիչ էր ոչ միայն ուսուցիչների մասնագիտական պատրաստվածությունը, այլև աշխատանքային փորձը: Մասնակիցներից մի քանիսն ունեին Հոլոքոստի և ցեղասպանագիտության մագիստրոսի, երեքը՝ պատմական գիտությունների թեկնածուի աստիճան: Երկու մասնակից աշխատել էին Կամբոջայում և Ռուանդայում ցեղասպանության դասավանդման վերապատրաստման ծրագրերում: 15 մասնակիցներից հինգը կազմել են մարդու իրավունքների և ցեղասպանագիտության առարկա, որը և ներմուծել են իրենց կրթական հաստատություններ: Ուսուցիչների դասավանդման փորձը տատանվում էր 20-24 տարվա միջև:
Բոլոր մասնակիցներն արդեն իսկ դասավանդում էին Հայոց ցեղասպանության մասին կամ համաշխարհային պատմություն, կամ ցեղասպանգիտություն առարկաների շրջանակներում: Սակայն վերապատրաստման ծրագրին մասնակցելու շարժառիթը բոլորի մոտ գրեթե նույնն էր: Ինչպես
Քերի Ֆլինը նկատեց.
«Անհամբերությամբ էի սպասում Հայոց ցեղասպանության մասին հայերից սովորելուն»: Մասնակիցներից շատերը դիմել էին ծրագրին Հայաստան գալու, Հայատանի Հանրապետության ներկա քաղաքական իրավիճակին և Հայոց ցեղասպանության պատմության սկզբնաղբյուրային նյութերին ծանոթանալու համար:
Ռոբերտ Հադլիի խոսքերով.
«Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի հիմնական ցուցադրությանը ծանոթանալով հասկացա, որ ողջ կյանքս դասավանդել եմ Հայոց ցեղասպանություն և Հայկական հարց՝ դուրս թողնելով հայերին, կենտրոնանալով միայն հանցագործության վրա»:
Գործնական պարապմունքի ընթացքում քննարկելով այն, թե Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի հիմնական ցուցադրությունը ինչ ազդեցություն գործեց և ինչ հետք կթողնի իրենց դասավանդման վրա, մասնակիցները նշում էին տարբեր թեմաներ: Հետաքրքիր էր
Ջեքի Քեմփերի արձագանքը, որն առանձնացրեց ս.թ. ապրիլի 23-ին բացված «Հայկական վարժարանների հետքերով. ուսյալ ազգի վկայագրերը» խորագրով ժամանակավոր ցուցադրությունը.
«Ցուցադրությունը շեշտում է կյանքն առհասարակ, տեսնելով հայերի մշակութային և կրթական կյանքն Օսմանյան կայսրությունում, գիտակցում ես կորստի չափը»:
Մասնակիցներն ընդգծեցին ծրագիրը Երևանում անցկացնելու կարևորությունը:
Ջասթին Բիլթոնը նշեց.
«Որպես ցեղասպանություն դասավանդող ես հասկանում եմ, թե ինչ կարևոր է ոճրագործության մեջ անհատին ներկայացնելը. ցեղասպանությունը միայն թվերի մասին չէ, ինչը դժվար է լինում երեխաներին փոխանցել գրքերով և ֆիլմ դիտելով: Այժմ լինելով Հայաստանում և Հայոց ցեղասպանության հուշահամալիրի անմար կրակի մոտ կանգնելով՝ ես կկարողանամ պատմությանը միս ու արյուն հաղորդել»: Էմի Փերկինսը կարևորեց Հայաստանում գտնվելու հանգամանքը բոլորովին այլ տեսանկյունից.
«Միշտ դասավանդել եմ Հայոց ցեղասպանության մասին առանց պատկերացնելու աշխարհաքաղաքական այն վտանգավոր դիրքը, որում գտնվում է Հայաստանը: Այժմ պատկերացնում եմ ձեր աշխարհագրական տեղադրությունը և այն վտանգները, որոնք ձեզ սպառնում են»:
Ընդհանուր առմամբ, ուսուցիչներին ներկայացվեց նաև նախացեղասպանական բռնության մշակույթը, ոճրագործ, ցեղասպան միջավայրի ստեղծումը, Թուրքիայի Հանրապետության պետական ժխտողականությունը, որի թիրախում է գտնվում ԱՄՆ՝ վերջինիս նույնպես դրդելով
«այլասերել պատմության շարադրանքը» (Փերկինսի բնորոշումն է):
Գործնական պարապմունք-քննարկումները վերաբերում էին անհատներին, հիմնականում ականատեսների (by-stander, upstander) կայացրած որոշումների բարոյականության քննությանը, Հայոց ցեղասպանության թանգարանի հիմնական ցուցադրության առանձին հատվածների՝ դասավանդման մեջ ներառելու առանձնահատուկ նշանակությանը, ցեղասպանության աղբյուրագիտությանը: Գործնական պարապմունքները մշակվել էին «GenEd» ծրագրի կրթական գծով տնօրեն Սառա Քոհենի, մեկը՝ Սթոքթոնի համալսարանի Հոլոքոստի և ցեղասպանագիտության առընթեր դասախոս Մերի Ջոնսոնի կողմից:
«GenEd» ծրագրի գործադիր տնօրեն Ռոքսան Մաքասջյանի ներկայացմամբ վերապատրաստմանը մասնակցելը ուսուցիչների ծրագրի առաջին փուլն է միայն: Նրանք պարտավորվել են կազմակերպել սեմինարներ և վերապատրաստման նմանատիպ դասընթացներ՝ իրենց նահանգների ուսուցիչների համար՝ օգտագործելով նաև Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտի գիտաշխատողների խորհրդատվությունները և արխիվային նյութերը:
